|
Amebiaza
Opis
Amebiaza jest to choroba pasozytnicza wywolana
przez pelzaka czerwonki (Entamoeba histolytica).
Najwiecej zachorowan wystepuje w krajach tropikalnych i cieplych,
szczególnie wsród osób zyjacych w zlych warunkach sanitarnych. W Polsce choruja najczesciej osoby,
które czasowo przebywaly
w miejscach o duzym ryzyku zakazenia.
Najczestsze dolegliwosci i objawy
Pierwsze
objawy infekcji to krwawa biegunka (kilka do kilkunastu wypróznien na dobe) oraz kurczowe bóle brzucha nasilajace sie po jedzeniu,
pod
wplywem stresów i wysilków fizycznych.
Po ustapieniu ostrych objawów okresowo nawracaja mniej nasilone dolegliwosci
brzuszne,
zakazenie objawia sie naprzemiennym wystepowaniem okresów zaparc i biegunek,
wzdeciami oraz przemijajacymi
bólami brzucha. W przypadku, gdy proces chorobowy dotyczy równiez watroby,
wystepuja rozpierajace bóle w prawym podzebrzu,
nasilajace sie przy wysilku fizycznym oraz zmianie pozycji ciala.
Bólom moze towarzyszyc zóltaczka, utrata apetytu,
goraczka, oslabienie, chudniecie.
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystapienie wymienionych wyzej objawów, szczególnie u osób, które
przebywaly w krajach o duzym ryzyku zakazenia
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Silne, utrzymujace sie bóle brzucha
Nasilona biegunka, oslabienie i odwodnienie
Wystapienie
zóltaczki
Pojawienie sie wysypki na skórze
Przyczyny
Postacie przetrwalnikowe pasozyta,
tak zwane cysty, sa wydalane z kalem.
Do zakazenia dochodzi droga pokarmowa przez polkniecie cyst, przenoszonych przez
brudne rece,
zanieczyszczony pokarm i wode. Bezposrednie zakazenie czlowieka od czlowieka wystepuje rzadko.
Polkniete
pasozyty namnazaja sie i bytuja w swietle jelita grubego.
Enzymy produkowane przez pelzaka niszcza komórki blony
sluzowej jelita,
co prowadzi do powstania krwawiacych owrzodzen i biegunki.
Przez uszkodzona blone sluzowa pelzak
moze przedostawac sie do krazenia.
Komórki pasozyta wraz z pradem krwi przedostaja sie do drobnych naczyn krwionosnych
i powoduja ich zatkanie,
tworzac tak zwane mikrozatory. Fragmenty tkanek pozbawione ukrwienia obumieraja.
Dochodzi
w ten sposób do powstania licznych, malych ropni.
Narzadem najbardziej zagrozonym tym powiklaniem jest watroba.
Bardzo
rzadko dochodzi do przedostania sie pelzaka do innych narzadów skóry,
pluc i ukladu nerwowego.
U niektórych osób
pelzak bytuje w swietle jelita, ale nie powoduje objawów choroby; mówimy wtedy o nosicielstwie.
Sposoby
zapobiegania
W krajach tropikalnych nalezy:
Szczególnie przestrzegac zasad higieny osobistej, a szczególnie dokladnie myc rece przed jedzeniem
Starannie myc warzywa i owoce i obierac je przed zjedzeniem
Pic wode butelkowana (wiadomego pochodzenia), a wode z
wodociagów do picia i mycia zebów gotowac przez kilka minut
Przewidywany przebieg choroby
Zakazenie moze
miec przebieg ostry lub przewlekly. Nie leczona choroba przechodzi w zakazenie przewlekle, które zwieksza prawdopodobienstwo
wystapienia powiklan. Amebiaza wczesnie rozpoznana i wlasciwie leczona nie stanowi zagrozenia dla zycia.
Mozliwe powiklania
Przedziurawienie (perforacja) jelita i zapalenie otrzewnej
Guzy zapalne jelita
Przejscie
choroby w postac watrobowa, plucna lub mózgowa
Badania dodatkowe
Podstawowe
znaczenie ma badanie kalu na obecnosc pasozytów.
Ponadto w ostrym okresie choroby, gdy wystepuje krwawa biegunka,
wykonuje sie zwykle rektoskopie, czyli wziernikowanie odbytnicy.
Jesli lekarz podejrzewa ropien watroby, moze zlecic
badanie ultrasonograficzne lub tomografie komputerowa jamy brzusznej.
W przypadku watpliwosci wykonuje sie biopsje
nieprawidlowego obszaru (najczesciej istnieje koniecznosc wykonania biopsji watroby).
Badania biochemiczne krwi,
wykrywajace obecnosc przeciwcial przeciw tym pasozytom,
moga potwierdzic rozpoznanie w trudnych przypadkach.
Cele leczenia
Celem leczenia jest eliminacja pasozytów z organizmu.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Ostre postacie choroby i powiklania wymagaja zwykle
pobytu w szpitalu i przyjmowania plynów oraz leków w postaci dozylnej.
Nosiciele moga byc leczeni w domu. W przypadku
nasilonej biegunki stosuje sie diete kleikowa,
a nastepnie lekkostrawna (potrawy wylacznie gotowane, z ograniczeniem tluszczów)
i normalna.
Leczenie farmakologiczne
Najczesciej stosowanie leki to metronidazol, tynidazol lub dehydroemetyna.
Czesto stosuje sie wiecej niz jeden preparat, a leczenie moze trwac kilka tygodni.
Leczenie
operacyjne
Leczenie operacyjne stosuje sie w przypadku wystepowania ropni watroby lub guzów
zapalnych jelita.
Boczne skrzywienie kregoslupa
skolioza
Opis
Jest to schorzenie rozwijajace
sie u dzieci i mlodziezy, czesciej wystepujace u dziewczat,
polegajace na wygieciu i skreceniu kregoslupa. Skrzywienia
zlokalizowane sa przewaznie w odcinku piersiowym i ledzwiowym.
Deformacji kregoslupa towarzyszy czesto znieksztalcenie
klatki piersiowej.
W czesci przypadków wada ma tendencje do progresji, to znaczy do powiekszania sie skrzywien.
Zazwyczaj
nie powoduje dolegliwosci bólowych.
Najczestsze dolegliwosci i objawy
Wczesny
okres choroby
Nie stwierdza sie zadnych oczywistych cech choroby, jednak mozna ja juz rozpoznac badaniem ortopedycznym
Okres pózniejszy
Widoczne znieksztalcenie tulowia kregoslup przyjmuje ksztalt litery S
Nierówne ulozenie barków, lopatek, miednicy
Niesymetryczna klatka piersiowa
Niesymetryczne biodra
Dziecko
zaczyna sie garbic
Bóle pleców (rzadko)
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Podejrzenie rozwoju skrzywienia kregoslupa u dziecka.
Przyczyny
W 90% przypadków przyczyna choroby jest nieznana. W pozostalych 10%
skrzywienie kregoslupa moze byc wynikiem:
Wrodzonych wad w budowie kregów kregoslupa i zeber
Chorób ukladu nerwowego, na przyklad: choroby
Heinego-Medina lub choroby Recklinghausena,
wrodzonych wad w budowie rdzenia kregowego oraz niedowladów lub porazen
Chorób
miesni, np. dystrofii miesniowych
Chorób powodujacych róznice w dlugosci konczyn dolnych
Czynniki sprzyjajace zachorowaniu
Rodzinne wystepowanie choroby.
Sposoby
zapobiegania
Nie sa znane zadne sposoby zapobiegania chorobie.
Przewidywany
przebieg choroby
Tylko wczesne wykrycie i specjalistyczne leczenie moze dac korzystny wynik
koncowy.
Dziecko wymaga zwykle nadzoru do osiagniecia pelnoletnosci,
poniewaz choroba moze postepowac az do zakonczenia
okresu wzrostu u dziewczat okolo 18 roku zycia,
a u chlopców nawet do 21 roku zycia.
Mozliwe
powiklania
Nieleczona choroba moze prowadzic do bardzo duzych znieksztalcen kregoslupa i klatki piersiowej.
W skrajnych przypadkach mozna zaobserwowac powstanie na plecach garbu
Znaczna deformacja klatki piersiowej moze powodowac
problemy oddechowe i zaburzenia pracy serca
Czesciej wystepuja zapalenia pluc
Nieestetyczna sylwetka chorego, szczególnie
wstydliwa dla dziewczat
Badania dodatkowe
Podstawa rozpoznania choroby
i oceny jej dalszego rozwoju sa zdjecia rentgenowskie,
obok wstepnego specjalistycznego badania ortopedycznego.
Cele leczenia
Celem leczenia jest uzyskanie jak najwiekszej korekcji deformacji,
a
przede wszystkim zahamowanie progresji choroby, czyli powiekszania sie skrzywien kregoslupa.
Bardzo istotne jest równiez
unikniecie powaznych powiklan, wymienionych wczesniej,
do których moze prowadzic zaniedbanie leczenia.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie powinno byc prowadzone tylko i wylacznie pod nadzorem lekarza ortopedy
Wiekszosc przypadków
skoliozy, to skrzywienia male,
które wymagaja jedynie stalej kontroli lekarskiej i specjalnej gimnastyki korekcyjnej
W
przypadku skrzywien powiekszajacych sie w leczeniu stosuje sie gorsety ortopedyczne (czasami przez wiele lat).
Nowoczesne
gorsety sa lekkie i prawie niewidoczne pod ubraniem
Przypadki duzych skrzywien lub skrzywien szybko powiekszajacych sie
wymagaja leczenia operacyjnego
W leczeniu doroslych zaleca sie cwiczenia wzmacniajace miesnie grzbietu.
Cwiczenia
nie skoryguja skrzywienia, ale zapewnia lepsza kondycje i sprawnosc pacjenta.
U doroslych nie stosuje sie gorsetów,
gdyz ich kregoslup zakonczyl juz okres wzrostu
Róznice w dlugosci konczyn wyrównuje sie specjalnymi wkladkami lub butami.
Duze róznice (ponad 3 cm) wymagaja leczenia operacyjnego
Zakres aktywnosci fizycznej i uprawianie sportu zaleza od
decyzji lekarza.
Zwykle zaleca sie umiarkowana aktywnosc, a ze sportów szczególnie wskazane plywanie
Leczenie farmakologiczne
Choroby nie mozna wyleczyc farmakologicznie.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne polega na skorygowaniu skrzywienia kregoslupa
przy uzyciu specjalnych metalowych wszczepów.
Choroba wrzodowa
Opis
Wrzód trawienny to drobna rana, powstala
w scianie zoladka lub dwunastnicy,
czyli w okolicach narazonych na dzialanie soku zoladkowego. Jest najczesciej objawem
choroby wrzodowej,
która cechuje sie wieloletnim przebiegiem oraz nawrotami, zazwyczaj wiosna i jesienia.
Wrzód moze
byc równiez skutkiem stosowania leków lub towarzyszyc innym ciezkim chorobom.
Najczestsze dolegliwosci i objawy
Najczestszym
objawem jest ból umiejscowiony w górnej czesci brzucha,
który ma charakter gniecenia lub palenia, a niekiedy bywa kurczowy.
Ból czesto promieniuje do pleców i prawego ramienia.
Zwykle pojawia od 1/2 do 3 godzin po posilku, ustepujac po wypiciu
mleka lub leku (mleczka) zobojetniajacego sok zoladkowy. Jesli ból pojawia sie na czczo lub w nocy (bóle glodowe), to zwykle
ustepuje po jedzeniu, by po pewnym czasie znów nawrócic. Dolegliwosci takie trwaja zazwyczaj wiele dni lub tygodni. Do innych
objawów choroby naleza nudnosci i wymioty, zmniejszony apetyt, niekiedy uczucie pelnosci w górnej czesci brzucha i wzdecia.
Krwawienie
z owrzodzenia objawia sie krwawymi lub fusowatymi wymiotami i obecnoscia czarnych stolców.
Moze ono doprowadzic do niedokrwistosci
(anemii).
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Dolegliwosci wskazujace na chorobe wrzodowa u osoby wczesniej nie diagnozowanej
Bóle brzucha
(pomimo stosowanego leczenia)
Uporczywe wymioty
Pojawienie sie czarnych, luznych (smolistych) stolców
Znaczne chudniecie
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Wymioty krwia lub wymioty o wygladzie przypominajacym fusy
od kawy
Nagly ostry, przeszywajacy i utrzymujacy sie ból brzucha, silniejszy niz zazwyczaj
Znaczne oslabienie, nagla
bladosc lub zaslabniecie
Przyczyny
Wiadomo, ze u chorych z choroba
wrzodowa bardzo czesto stwierdza sie w zoladku obecnosc bakterii o nazwie Helicobacter pylori,
która moze powodowac stan
zapalny blony sluzowej. Doprowadza to do uszkodzenia blony sluzowej wyscielajacej zoladek i dwunastnice,
a czynniki
wrzodotwórcze (kwas solny i enzymy trawiace bialko,
które sa obecne w soku zoladkowym) uzyskuja przewage nad czynnikami
ochronnymi,
do których nalezy przede wszystkim sluz pokrywajacy blone sluzowa.
W ten sposób dochodzi do ubytków
w sluzówce i powstania wrzodu.
Przyczyna wrzodów moga byc takze dlugotrwale przyjmowane leki,
glównie sterydy oraz
leki przeciwbólowe (zazywane przewlekle, np. z powodu bólów stawowych).
W rzadkich przypadkach nawracajace owrzodzenia
moga byc nastepstwem zaburzen hormonalnych.
Owrzodzenia moga powstawac takze u osób po ciezkich operacjach, wypadkach lub
oparzeniach.
Sposoby zapobiegania
Glówna metode zapobiegania
stanowi usuniecie (eliminacja) bakterii Helicobacter pylori z organizmu czlowieka.
Osoby podatne powinny unikac czynników
pobudzajacych wydzielanie soku zoladkowego,
które moga nasilac objawy chorobowe naleza do nich palenie papierosów,
stres, a takze kawa, alkohol, ostre przyprawy.
Nalezy unikac czestego przyjmowania leków przeciwbólowych.
Przewidywany przebieg choroby
Po ustaleniu
rozpoznania i zastosowaniu odpowiedniego leczenia bóle brzucha ustepuja w ciagu kilku dni,
a po miesiacu leczenia
u wiekszosci pacjentów dochodzi do wygojenia sie owrzodzenia.
Eliminacja bakterii Helicobacter pylori zapobiega nawrotom
u duzej liczby chorych.
Mozliwe powiklania
Zwlekanie z wizyta u lekarza
i brak odpowiedniego leczenia moze doprowadzic do powstania groznych dla zycia powiklan choroby dochodzi do nich u okolo 35%
pacjentów z przewlekla i nie leczona choroba wrzodowa.
Krwawienie z zoladka lub dwunastnicy wskutek uszkodzenia naczyn krwionosnych przez sok zoladkowy
Perforacja (przedziurawienie) zoladka lub dwunastnicy
Zwezenie odzwiernika wskutek przewleklych zmian zapalnych,
utrudniajace
przechodzenie pokarmu z zoladka do dalszego odcinka przewodu pokarmowego
Badania dodatkowe
Obecnosc bakterii Helicobacter
pylori mozna wykazac na podstawie badania krwi lub specjalnego badania wydychanego powietrza
(tzw. test ureazowy).
W
niektórych przypadkach konieczne moze byc zlecenie dodatkowych badan krwi,
badanie radiologiczne górnego odcinka
przewodu pokarmowego
(z kontrastem) lub badanie endoskopowe zoladka i dwunastnicy (gastroduodenoskopia) z pobraniem wycinków
blony sluzowej do badania mikroskopowego.
Niekiedy bada sie takze kal na obecnosc krwi
Cele leczenia
Celem leczenia jest doprowadzenie
do zagojenia sie wrzodu oraz eliminacja czynników sprzyjajacych nawrotowi choroby.
Leczenie
Zalecenia ogólne
U wiekszosci
chorych leczenie prowadzi sie w domu. Do szpitala przyjmuje sie pacjentów z powiklaniami choroby.
Nie ma potrzeby lezenia
w lózku,
ale przez pierwsze tygodnie wskazane jest zaprzestanie pracy zawodowej i odpoczynek od codziennych stresów.
Konieczne
jest zaprzestanie palenia papierosów. Nalezy unikac alkoholu, kawy i ostrych przypraw.
Powinno sie regularnie i czesto
spozywac posilki o niewielkiej objetosci.
Leczenie farmakologiczne
O skutecznosci leczenia farmakologicznego w duzej mierze decyduje stosowanie
sie do zalecen ogólnych oraz przyjmowanie leków
scisle wedlug wskazan lekarza.
Obok leków dzialajacych ochronnie na
blone sluzowa zoladka,
które umozliwiaja gojenie sie wrzodu (leki zobojetniajace i hamujace wydzielanie soku zoladkowego),
w pierwszym okresie leczenia (7-14 dni) stosuje sie antybiotyki, które maja usunac bakterie Helicobacter pylori z zoladka.
Stosuje
sie przy tym specjalne schematy leczenia dwoma, trzema, a nawet czterema lekami.
Leczenie operacyjne
Leki stosowane
obecnie w chorobie wrzodowej sa na tyle skuteczne, ze leczenie operacyjne z powodu utrzymywania sie dolegliwosci nalezy dzis
do rzadkosci.
Glistnica
Opis
Jest to najczestsza choroba pasozytnicza przewodu pokarmowego,
powodowana
przez zakazenie jelita cienkiego glista ludzka (Ascaris lumbricoides).
Najczesciej choruja dzieci.
Najczestsze dolegliwosci i objawy
U dzieci najczestsze objawy to wzmozona pobudliwosc
nerwowa,
rzadziej bóle brzucha i wymioty.
Z czasem moze dojsc do zahamowania wzrostu i niedoboru masy ciala.
Czesto
wystepuja zmiany skórne, zapalenie spojówek, napady astmy oskrzelowej.
Glisty moga byc obecne w kale chorego, a niekiedy
takze w zwymiotowanej tresci pokarmowej.
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wymienione powyzej objawy lub stwierdzenie glist w kale.
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Silne bóle brzucha i wymioty.
Przyczyny
Jaja pasozyta znajduja sie w kale.
Do zakazenia dochodzi droga pokarmowa przez polkniecie jaj,
przenoszonych przez brudne rece,
zanieczyszczony kalem pokarm lub wode. W jelicie z jaja uwalnia sie larwa, która wraz
z krwia przez watrobe wedruje do pluc,
tam jest odkrztuszana do gardla i polknieta ze slina wraca do jelita.
Wedrówka
larw sprzyja wystepowaniu objawów skórnych i plucnych,
spowodowanych reakcja alergiczna organizmu na obecnosc glisty.
Z
larwy w ciagu 2-3 miesiecy rozwija sie dojrzala glista, która ma rózowa lub kremowa barwe i moze osiagac 40 cm dlugosci.
Samica
produkuje ogromne ilosci jaj, które sa wydalane z kalem.
Sposoby zapobiegania
Przestrzeganie zasad higieny osobistej nalezy zwrócic uwage, zeby dzieci myly rece przed jedzeniem,
zwlaszcza
po kazdej zabawie z rówiesnikami oraz po skorzystaniu z toalety
Staranne mycie warzyw i owoców
Picie wody tylko ze
znanych i zbadanych zródel
Mozliwe powiklania
Niedroznosc
przewodu pokarmowego spowodowana nagromadzeniem sie glist w jelicie cienkim
Zapalenie pluc
Badania dodatkowe
Podstawowe znaczenie ma badanie kalu na obecnosc jaj pasozytów.
Przy
dolegliwosciach plucnych wykonuje sie zdjecie radiologiczne klatki piersiowej.
Cele
leczenia
Celem leczenia jest eliminacja pasozytów z organizmu.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie prowadzi sie w domu.
W celu wytepienia zakazenia w mieszkaniu osoby chorej
nalezy rygorystycznie przestrzegac higieny osobistej,
codziennie zmieniac bielizne poscielowa i osobista, dezynfekowac
urzadzenia sanitarne i czyscic podloge odkurzaczem.
Dieta nie ma znaczenia dla skutecznosci terapii.
Nie ma ograniczen
odnosnie aktywnosci fizycznej.
Prawidlowe leczenie prowadzi zwykle do ustapienia dolegliwosci w ciagu kilku dni.
Leczenie farmakologiczne
W leczeniu stosuje sie mebendazol lub pyrantel; leki te przyjmuje sie jednorazowo.
Po 2 tygodniach sprawdza sie skutecznosc
leczenia, badajac kal. W razie niepowodzenia, kuracje sie powtarza.
Guzek tarczycy
Opis
Tarczyca jest niewielkim gruczolem wewnatrzwydzielniczym
w ksztalcie motyla,
polozonym w dolnej czesci szyi (z przodu wokól tchawicy).
Guzek tarczycy jest najczesciej lagodnym
gruczolakiem lub torbiela,
ale moze byc takze (kilkakrotnie rzadziej) rakiem tarczycy, który moze dawac przerzuty
i byc grozna dla zycia choroba.
Odróznienie guzka lagodnego od zlosliwego na podstawie wczesnych objawów jest niemozliwe,
gdyz sa one identyczne.
Guzki tarczycy czesciej wystepuja u kobiet.
Wskutek katastrofy w Czernobylu zwiekszyla sie
liczba zachorowan na raka tarczycy wsród mlodych doroslych i dzieci.
Najczestsze
dolegliwosci i objawy
Pojawienie sie w obrebie tarczycy wyczuwalnego guzka
Ból i tkliwosc tarczycy
Trudnosci w polykaniu, uczucie przeszkody w gardle
Chrypka
Dusznosc (rzadko)
Nadczynnosc lub niedoczynnosc
tarczycy
Powiekszenie szyjnych wezlów chlonnych (w przypadku raka tarczycy dajacego przerzuty)
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Kazdy chory, u którego stwierdzono guzek tarczycy, szczególnie jesli towarzyszy temu chrypka,
dusznosc
lub powiekszenie wezlów chlonnych na szyi
Pojawienie sie objawów ubocznych leczenia farmakologicznego
Objawy niedoczynnosci
tarczycy u chorego po operacji (zmeczenie, obrzeki, tycie, suchosc skóry, wypadanie wlosów,
spadek popedu plciowego)
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
W okresie pooperacyjnym ból, krwawienie, obrzek rany pooperacyjnej, dusznosc, dretwienie konczyn,
kurcze miesniowe u chorego po zabiegu chirurgicznym na tarczycy.
Przyczyny
Jedna z postaci raka tarczycy rak rdzeniasty
w wiekszosci przypadków wystepuje rodzinnie.
Prawie we wszystkich przypadkach raka tarczycy stwierdza sie nieprawidlowosci
materialu genetycznego.
Zachorowaniu na raka tarczycy sprzyja dieta uboga w jod oraz ekspozycja na promieniowanie
jonizujace
(takze radioterapia okolicy glowy, szyi i klatki piersiowej).
Sposoby
zapobiegania
Zaleca sie spozywanie soli jodowanej Polska lezy na obszarze umiarkowanego niedoboru jodu
Nalezy unikac naswietlan glowy i szyi z blahych powodów
Rodziny obciazone rakiem tarczycy powinny zostac objete poradnictwem
genetycznym
Przewidywany przebieg choroby
Guzki tarczycy mozna
wyleczyc chirurgicznie.
W przypadku raka tarczycy po operacji stosuje sie uzupelniajace leczenie jodem radioaktywnym,
a niekiedy takze inne metody radioterapii. Wczesnie wykryty rak tarczycy rokuje dobrze.
Mozliwe powiklania
Naciekanie raka tarczycy na sasiadujace narzady szyi,
co powoduje
koniecznosc usuniecia wezlów chlonnych i niektórych miesni szyi
Przerzuty raka tarczycy do narzadów odleglych
Niedoczynnosc
tarczycy po jej calkowitym usunieciu z powodu raka
Pooperacyjna niedoczynnosc przytarczyc
Bezglos lub chrypka wskutek
uszkodzenia strun glosowych przez naciek raka lub jako powiklanie zabiegu operacyjnego
Badania dodatkowe
Badania hormonalne stezenie wolnych (niezwiazanych
z bialkiem) hormonów tarczycy (FT4 i FT3)
oraz TSH (hormonu przysadkowego, regulujacego funkcje tarczycy)
Badanie
ultrasonograficzne tarczycy
Scyntygrafia tarczycy i jodochwytnosc (zdolnosc tarczycy do wychwytu i gromadzenia jodu radioaktywnego)
Cienkoiglowa biopsja aspiracyjna (BAC) u wiekszosci chorych pozwala wykluczyc raka i uniknac operacyjnego usuniecia tarczycy
RTG klatki piersiowej pozwala stwierdzic,
czy guzek tarczycy nie uciska tchawicy, a w przypadku raka wykluczyc
przerzuty do pluc
USG jamy brzusznej w przypadku raka pozwala wykluczyc przerzuty do narzadów jamy brzusznej
Cele leczenia
Jak najwczesniejsze wykrycie raka tarczycy i chirurgiczne jego usuniecie
Terapia uzupelniajaca, majaca na celu zahamowanie postepu choroby nowotworowej
Leczenie ewentualnych powiklan po operacji
tarczycy
Leczenie rózni sie w zaleznosci od charakteru guzka. Gruczolak mozna:
usunac chirurgicznie
leczyc radiojodem,
jesli wykazuje cechy nadczynnosci
ostrzykiwac stezonym etanolem
Torbiele tarczycy mozna obliterowac (zamykac) injekcjami
z antybiotyku, ale nie jest to metoda powszechnie stosowana.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Po operacji zaleca sie stopniowy powrót do normalnej aktywnosci fizycznej. Nie jest konieczne stosowanie
diety.
W przypadku trudnosci w mówieniu wskazane jest leczenie u foniatry.
Leczenie farmakologiczne
Leki przeciwtarczycowe u chorych z nadczynnoscia tarczycy; zastepcze podawanie hormonów tarczycy
u chorych z niedoczynnoscia
Radiojod (I131) w terapii uzupelniajacej raka tarczycy
Leki przeciwbólowe w razie koniecznosci
Hormony tarczycy podawane w celu leczenia pooperacyjnej niedoczynnosci tarczycy
oraz zahamowania czynnosci przysadki
mózgowej u chorych po operacji raka tarczycy
Leczenie operacyjne
Chirurgiczne leczenie guzka tarczycy
obejmuje usuniecie jednego plata tarczycy (lobektomia, subtotalna strumektomia)
U chorych z rozpoznanym rakiem usuwa sie
cala tarczyce (totalna strumektomia),
a nastepnie stosuje leczenie radiojodem w celu zniszczenia mikroprzerzutów. Niekiedy
konieczna jest radioterapia
Kamica nerkowa
Opis
Choroba charakteryzuje sie powstawaniem litych
zlogów (kamieni) w drogach moczowych,
które przemieszczajac sie przez moczowód w kierunku pecherza moczowego sa przyczyna
ostrych napadów bólowych tzw.
kolki nerkowej. Choroba wystepuje u 5% osób doroslych, glównie mezczyzn.
Najczestsze dolegliwosci i objawy
Charakterystyczne dla
choroby sa ostre bóle w boku o charakterze przerywanym, trwajace zazwyczaj wiele godzin, promieniujace w kierunku krocza,
z
towarzyszacym uczuciem parcia na mocz i czasami (w 30%) z krwiomoczem.
Czesto do bólu dolaczaja sie nudnosci i wymioty.
Ból ustepuje wraz z wydaleniem zlogu (kamienia).
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Pojawienie sie goraczki (pow.
38°C), która towarzyszy przedluzajacej sie lub nawracajacej kolce nerkowej.
Przyczyny
Wzmozone wydalanie wapnia z organizmu (np. w nadczynnosci przytarczyc, przy przedawkowaniu witaminy D, w kwasicy
cewkowej)
Wzmozone wydalanie szczawianów
Wzmozone wydalanie kwasu moczowego
Przewlekly niedobór magnezu
Utrudniony
odplyw moczu (np. zwezenia moczowodu, przerost prostaty)
Przewlekle utrzymujaca sie infekcja w drogach moczowych
Czynniki
sprzyjajace zachorowaniu
Czestosc wystepowania choroby jest wieksza u osób:
Przyjmujacych malo plynów
Z rodzinnym
obciazeniem kamica nerkowa
Spozywajacych duzo soli
Sposoby zapobiegania
Codzienne wypijanie co najmniej
2 litrów plynów, w tym wody mineralnej (o malej zawartosci skladników mineralnych).
Przewidywany
przebieg choroby
Male zlogi w 90% przypadków zostaja wydalone po epizodzie kolki nerkowej.
Jesli
nie nastapi wydalenie zlogu z moczem,
moze dojsc do powiklan wynikajacych z utrudnionego odplywu moczu z nerki (wodonercze,
a w przypadku towarzyszacego zakazenia dróg moczowych gromadzenie sie ropy w nerce, czyli roponercze).
Oba stany
wymagaja pilnego zabiegu (interwencja chirurgiczna).
Wieksze zlogi nie powoduja ostrych napadów bólowych.
Pozostaja
w nerce, co prowadzi do jej uszkodzenia. W tych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe.
Mozliwe powiklania
Zakazenie dróg moczowych
Zniszczenie
nerki (marskosc nerki)
Kamica nawrotowa
Badania dodatkowe
Potwierdzenie rozpoznanie moze wymagac
wykonania: badania ogólnego moczu, badania ultrasonograficznego nerek,
badan radiologicznych, takich jak: zdjecie
przegladowe jamy brzusznej czy urografia
(badanie radiologiczne po dozylnym podaniu kontrastu pozwalajace na uwidocznienie
dróg moczowych).
Moze byc potrzebne wykonanie posiewu moczu, jesli lekarz podejrzewa zakazenie dróg moczowych.
W przypadku
nawracajacych napadów kolki nerkowej nalezy wykonac dodatkowe badania gospodarki wapniowo-fosforowej
(oznaczenia poziomu
wapnia i fosforu w surowicy, wydalania wapnia i fosforu z moczem),
oznaczyc stezenie w surowicy i wydalanie kwasu
moczowego, kwasu szczawiowego, kwasu cytrynowego i magnezu.
Przydatna moze sie okazac analiza skladu wydalonych zlogów
(nie nalezy wyrzucac znalezionych w moczu kamieni).
Cele leczenia
W kolce nerkowej zmniejszenie bólu przez
podawanie leków przeciwbólowych (np. pyralgina) i rozkurczowych (np. NO-SPA, papaweryna); dostepne sa tez preparaty zlozone
(np. czopki Tolargin). Ulge moze przyniesc równiez ciepla kapiel
Wieksze zlogi, które nie moga zostac samoistnie wydalone
nalezy usunac stosujac takie metody, jak:
pozaustrojowe rozbicie kamieni
usuniecie narzedziem (koszyczkiem) wprowadzonym
przez cewke moczowa
naklucie nerki czy wreszcie leczenie operacyjnie.
Wybór metody zalezy od wielkosci lokalizacji
zlogu w drogach moczowych i wspólistniejacych powiklan
Wazna zasada postepowania lekarskiego jest równiez zapobieganie
powiklaniom oraz usuniecie
jesli to mozliwe przyczyny tworzenia sie zlogów
Leczenie
Zalecenia ogólne
W zaleznosci od rodzaju kamieni (wapniowo-szczawianowe, moczanowe, struwitowe lub cystynowe) i obecnosci
czynników sprzyjajacych ich powstawaniu
moze byc konieczne dlugotrwale stosowanie specjalnej diety z wykluczeniem
pewnych pokarmów oraz przyjmowanie leków,
które spowalniaja wzrost i tworzenie zlogów. Ograniczenia dietetyczne nalezy
ustalic z lekarzem
Zawsze korzystne jest picie plynów (co najmniej 8 szklanek dziennie)
W przypadku kolki nerkowej
nie jest zalecane lezenie w lózku, lecz ruch, który ulatwia wydalenie zlogu
W przypadku czestych napadów kolkowych nalezy
unikac sytuacji, w których nagle pojawienie sie bólu moze spowodowac zagrozenie (np. praca na wysokosci)
Leczenie farmakologiczne
W kolce nerkowej podaje sie leki przeciwbólowe i rozkurczowe, czesto w postaci zastrzyków domiesniowych
lub dozylnych
W przypadku zakazenia dróg moczowych pacjent otrzymuje zwykle antybiotyki
W niektórych postaciach kamicy
lekarz moze zalecic codzienne przyjmowanie leków,
których celem jest hamowanie wydalania wapnia (niektóre leki moczopedne),
zmiana
odczynu moczu (alkalizacja badz zakwaszanie moczu) lub hamowanie krystalizacji (preparaty magnezu)
Otylosc
Opis
O otylosci mówimy, gdy u osoby w okreslonym wieku waga
o 20% przekracza norme dla danego wzrostu.
Dokladniejszy sposób wyliczania prawidlowej masy ciala to coraz powszechniej
uzywany wskaznik masy ciala,
tak zwany BMI (ang. Body Mass Index), który nie powinien przekraczac 25.
BMI
to iloraz masy ciala w kilogramach przez kwadrat wzrostu w metrach.
Otylosc moze byc objawem chorób gruczolów wydzielania
wewnetrznego i chorób metabolicznych,
ale czesciej wynika ze spozywania nadmiernych ilosci pozywienia w stosunku do potrzeb
organizmu.
Najczestsze dolegliwosci i objawy
Nadmiar tkanki tluszczowej, wzmozona potliwosc, zla tolerancja wysilku fizycznego
W starszym
wieku moga dolaczyc sie bóle stawów, choroby sercowo-naczyniowe (nadcisnienie tetnicze, choroba wiencowa)
oraz cukrzyca
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Utrzymywanie sie badz nasilanie otylosci pomimo stosowania diety ubogokalorycznej
i regularnego wysilku fizycznego.
Przyczyny
Najczestsze przyczyny to nadmierny
apetyt,
zle nawyki zywieniowe oraz brak wysilku fizycznego.
Niektóre osoby maja genetyczna sklonnosc do otylosci,
a nieprawidlowy tryb zycia,
dieta i stresy emocjonalne przesadzaja o ujawnieniu sie tych predyspozycji.
Niekiedy przyczyna
otylosci sa choroby tarczycy (niedoczynnosc tarczycy), nadnerczy (np. choroba Cushinga) lub inne defekty przemiany materii.
Sposoby zapobiegania
Najlepiej, by o zapobieganiu
otylosci pamietali juz rodzice i nie przekarmiali swoich dzieci,
szczególnie slodyczami, chipsami, hamburgerami itp.
Od
wczesnej mlodosci powinno sie samemu dbac o to,
by kalorycznosc spozywanych posilków dostosowana byla do zapotrzebowania
energetycznego,
które rózni sie w zaleznosci od plci, wieku i trybu zycia.
Codzienna dieta powinna zawierac weglowodany,
bialka i tluszcze w odpowiednich proporcjach,
niezmiernie wazne jest spozywanie stosownej ilosci blonnika, witamin
i mikroelementów.
Ponadto zaleca sie regularny wysilek fizyczny.
Przewidywany przebieg choroby
Przyswojenie
zdrowych nawyków dotyczacych odzywiania i aktywnosci fizycznej umozliwia powrót do prawidlowej masy ciala.
Krótkotrwale
stosowanie diet odchudzajacych prowadzi zwykle do przejsciowego spadku masy ciala,
ale po powrocie do poprzednich
nawyków utracone kilogramy szybko sie odzyskuje.
Mozliwe powiklania
Cukrzyca
Choroba wiencowa
Nadcisnienie tetnicze
Kamica zólciowa
Badania dodatkowe
Najczesciej potrzebna jest
ocena ogólnego stanu zdrowia oraz zbadanie stezenia glukozy,
cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Lekarz moze zlecic
odpowiednie badania hormonalne lub metaboliczne,
jesli sa do tego wyrazne podstawy w postaci dolegliwosci i objawów
innych niz sama otylosc.
Cele leczenia
Celem leczenia jest zmniejszenie
masy ciala i utrzymanie prawidlowej wagi oraz zapobieganie powiklaniom.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie prowadzi
sie w domu pod kierunkiem lekarza i dietetyka.
Niektórym osobom w rozpoczeciu kuracji bardzo pomagaja wczasy zdrowotne,
na których specjalisci ucza stosowania diety niskokalorycznej oraz ukladaja indywidualny program cwiczen,
odpowiedni
do mozliwosci kazdego pacjenta.
Podstawowe zasady zdrowej diety to ograniczenie spozycia tluszczów i weglowodanów
prostych (czyli cukru, ciast i slodyczy)
na korzysc kalorii pochodzacych z weglowodanów zlozonych pieczywa, makaronów,
kasz i ziemniaków.
Zdrowa osoba o przecietnej aktywnosci fizycznej potrzebuje okolo 30 kilokalorii na kilogram masy ciala
na dobe.
Diety ubogokaloryczne nalezy stosowac pod kierunkiem lekarza, aby nie doszlo do powstania niedoborów skladników
odzywczych.
Celem jest zmniejszanie masy ciala o 1,5-2 kg na miesiac.
Drugim elementem leczenia jest regularna
aktywnosc fizyczna.
Niezbedne minimum to cwiczenia trzy razy w tygodniu po 30 minut.
Liczy sie kazda forma
ruchu: wedrówki piesze, jazda na rowerze, plywanie, bieganie.
Leczenie farmakologiczne
Niekiedy jako uzupelnienie diety ubogokalorycznej stosuje sie leki hamujace
apetyt,
ale ich skutecznosc maleje zwykle po kilku tygodniach przyjmowania.
Leczenie operacyjne
Bardzo rzadko, w wyjatkowo
opornych na leczenie przypadkach,
wykonuje sie operacje czesciowego wyciecia zoladka lub jelit,
które maja na celu zmniejszenie
powierzchni wchlaniania pokarmów.
Mozna takze usuwac tkanke tluszczowa ze skóry brzucha i posladków.
Owsica czyli Owsiki
Opis
Jest to inwazja pasozytnicza koncowej czesci
jelita cienkiego oraz jelita grubego, czesto wystepujaca u dzieci.
Samica owsika (Enterobius vermicularis) jest biala,
ma dlugosc okolo 1 cm i szerokosc nitki, samiec jest mniejszy.
Najczestsze dolegliwosci
i objawy
Glównym i zazwyczaj jedynym objawem jest swedzenie okolicy odbytu, które pojawia sie wkrótce
po polozeniu sie do lózka.
Swiad moze utrudniac zasypianie i przerywac sen. U dziewczynek wystepuje niekiedy takze
swedzenie sromu i uplawy.
U dzieci zakazenie moze manifestowac sie wzmozona pobudliwoscia nerwowa i bólami glowy.
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Stwierdzenie objawów wymienionych powyzej
Nawrót dolegliwosci po leczeniu
Przyczyny
Do zakazenia owsikami dochodzi droga pokarmowa,
poprzez polkniecie lub wdychanie jaj.
Jaja moga byc przenoszone za posrednictwem brudnych rak i przedmiotów codziennego
uzytku, takich jak brudna bielizna i posciel.
W domu osoby zakazonej jaja czesto znajduja sie w kurzu i osadzaja
sie na produktach spozywczych.
Larwy owsika wydobywaja sie z jaj w koncowej czesci jelita cienkiego lub w jelicie grubym
i tam dojrzewaja.
Dorosle samice wraz z kalem opuszczaja jelito lub samodzielnie wydostaja sie przez odbyt na zewnatrz
(zwykle noca) i skladaja jaja na skórze wokól odbytu.
Czesto dochodzi do samozakazenia.
Sposoby zapobiegania
Nalezy zwrócic uwage, zeby dzieci myly rece przed jedzeniem, zwlaszcza
po kazdej zabawie z rówiesnikami oraz po skorzystaniu z toalety.
To samo dotyczy wszystkich domowników, którzy mieszkaja
z osoba chora.
Pozostale zalecenia dotycza przestrzegania ogólnych zasad higieny osobistej i czystosci w domu.
Nalezy
starannie myc warzywa i owoce, zywnosc przechowywac pod przykryciem i w lodówce.
Przewidywany przebieg choroby
Leczenie jest skuteczne,
jesli przestrzega sie jednoczesnie wszystkich zalecen dotyczacych higieny.
Czesto dochodzi do nawrotów.
Mozliwe powiklania
Brak istotnych powiklan.
Badania dodatkowe
Wykonuje sie badanie kalu na obecnosc
pasozytów lub badanie naskórka pobranego z okolicy odbytu (tak zwanych zeskrobin) na obecnosc jaj.
Cele leczenia
Celem leczenia jest eliminacja pasozytów z organizmu oraz zniszczenie
jaj w najblizszym otoczeniu chorego.
Leczenie
Zalecenia ogólne
W domu osoby chorej w celu
wytepienia zakazenia nalezy rygorystycznie przestrzegac higieny osobistej,
codziennie zmieniac bielizne poscielowa
i osobista, dezynfekowac urzadzenia sanitarne i czyscic podloge odkurzaczem.
Przy swiadzie odbytu wskazane jest czeste
podmywanie i stosowanie miejscowo masci lagodzacych podraznienia.
Dieta nie ma znaczenia.
Nie ma ograniczen odnosnie
aktywnosci fizycznej.
Leczenie farmakologiczne
Najczesciej stosowany lek to pyrantel. Kuracje powtarza sie kilkakrotnie w odstepach dwutygodniowych.
Po
rozpoznaniu zakazenia u jednej osoby leczy sie wszystkich domowników.
|
